Abstract :
Kaynaklara göre insano?lu, ya?amas? için gerekli olan beslenme ihtiyac?n? ilk dönemlerde avlad??? hayvanlardan elde etti?i et türevi besinlerle ve toplad??? meyve ve bitki tohumlar? ile kar??lamaktayd?. Bu a?amada do?an?n kendisine sunduklar?yla yetinen insano?lu elindeki malzemeyi de?i?tirme/dönü?türme yetisine sahip de?ildi. Dolay?s?yla bitki tohumlar?n? i?leyip una dönü?türmeyi de bilmiyordu. Kesin tarihi bilinmemekle birlikte insan?n ate?i kullanmay? ö?renmesi ve yerle?ik ya?ama geçmesi, besin kaynaklar?n?n çe?itlenmesinin önünü açt?. Bu sürecin sonunda insano?lu tah?l? i?lemeyi, elde etti?i unu mayal? ya da mayas?z olarak hamur hâline getirmeyi ve f?r?n, tand?r, sac gibi aletler arac?l???yla pi?irerek ekmek hâline getirmeyi de ö?rendi. Ortaya ç?kan bu yiyecek insanlar taraf?ndan öylesine be?enildi ki tarihin her döneminde insanl???n en temel besin kaynaklar?ndan biri oldu. ?nsanl???n geli?im sürecinde ?ehirle?meye, meslekî bölümlenmeye ve ihtisasla?maya paralel olarak daha kolay üretilebilir ve ula??labilir olmas?yla birlikte bütün dünyada kurulan her sofran?n vazgeçilmezi hâline geldi.
Tarihî kay?tlarda Babil halk?n?n f?r?nda ekmek pi?irmeyi bildi?i, eski M?s?r’da -tesadüfen bulunan- ekmek mayalama yönteminin kullan?ld??? hatta M?s?r’da beyaz ekme?in soylular?n ve saray?n simgesi say?ld??? gibi bilgiler bugüne aktar?lmaktad?r. Türklerde ise Orta Asya’dan itibaren var olan ekmek/etmek kültürü, Anadolu’ya yerle?tikten sonra çe?itlenmi? ve daha zengin bir hâle gelmi?tir. Anadolu co?rafyas?n?n bu?day yönünden zengin olmas?n?n da etkisiyle bu?day ba?ta olmak üzere çavdar, arpa, m?s?r gibi tah?llar, ekmek yap?m?nda kullan?lm?? ve ayr?ca çe?itli yap?m teknikleri ile ekme?in ?ekli, tad?, dayanma süreleri de belirlenmi?tir.
Ekmek, toplumsal yap?n?n geli?imiyle birlikte asgari düzeydeki beslenmenin sembolü hâline gelmi?tir. ?nsanlar?n ekme?e eri?im gücü, toplumun refah düzeyinin göstereni olarak kabul edilmi?tir. Toplumsal hayat?n bu kadar önemli bir parças? olan ekme?in ve çe?itlerinin, ya?an?lan hayat?n bir göstereni olan edebiyata ve edebi metinlere de yans?d??? görülmektedir. Bu çerçevede ekmekle ilgili pek çok unsur, edebiyat?n mecazlar dünyas? içerisinde kendine yer bulmu?tur.
Bu makalede ekme?in ve ekmekle ilgili unsurlar?n Osmanl? dönemi edebî metinlerindeki kullan?l?? biçimleri incelenecektir. Bu inceleme sonucunda ekmek etraf?nda olu?an anlam çerçevelerinin tespit edilmesi hedeflenmi?tir.
Keyword :
Klasik Türk edebiyat?, edebî metinler