Abstract :
Edebiyat tarihi için en önemli kaynaklardan biri olan ?u?arâ tezkirelerinde birtak?m kal?pla?m?? sözcükler kullan?l?r. Bu sözcüklerin, sözlüklerde yer alan manalar?n?n d???nda belirli bir anlam çerçeveleri mevcuttur. Kimi zaman temel anlamlar?yla kullan?lan bu kelimeler, ço?u zaman yan anlamlar?yla ya da benzetmeye dayal? edebi sanat olu?turacak biçimde kullan?mlar?yla kar??m?za ç?kmaktad?r. “Hayâl” sözcü?ü bunlar?n ba??nda gelir. Bu çal??mada Â??k Çelebi’nin Me?â’irü’?-?u?arâ’s?nda kullan?lan “hayâl” ibâresinin duygu tasar?mlar? verilmi? ve ?airlerin zevklerini, yeteneklerini ve ?iir yazma kabiliyetlerini anlat?rken farkl? manalar, soyut tamlamalar, mecazla örülü anlamlar, grupland?r?larak anlam çerçevesi belirlenmi?tir. Çal??mada as?l konuya geçmeden evvel, Me?âirü’?-?u?ârâ hakk?nda birkaç paragraf? geçmeyen önemli bilgiler verilmi?tir. Ard?ndan çal??man?n özünü olu?turan “hayâl” sözcü?ü TEBD?Z Projesi’nde tarat?lm?? ve 2054 adet sonuç verdi?i gözlemlenmi?tir. Bu sözcü?ün kar??m?za geçen anlamlar?ndan baz?lar? ?unlard?r: “Asl? olmad??? halde zihinde kurulan ?ey / Dü?/ Gerçekle?mesi özlenen ?ey/ Fikir, imge”. Ba?vurulan çe?itli sözlüklerde de “hayâl” kelimesinin TEBD?Z’de kar??m?za ç?kan anlamlar?ndan çok farkl? olmad??? tespit edilmi?tir. Yaz?da Me?âirü’?-?u?arâ’da geçen “Hayâl” kullan?mlar?, belirli bir anlam çerçevesi dahilinde incelenmi? ve en çok “tasar?mlar” söz konusu oldu?unda kullan?ld??? tespit edilmi?tir. Ard?ndan sözcü?ün kullan?m? ile ilgili istatistiksel bilgiler veri?mi?tir. Tasar?mlar, alt ba?l?klar halinde grupland?r?lm?? ve her bir ba?l?k için tezkireden örnekler sunulmu?tur. Birtak?m tablolar ile de desteklenen çal??mam?z, bir kelimenin –bu çal??mada hayâl- ne çok farkl? manas? oldu?unu, arkas?na veya önüne ald??? isimler, s?fatlar ve fiillerle de?i?ik tasar?mlar olu?turdu?unu, temel ve yan anlamlar?yla sanatl? söyleyi?lere sebebiyet verdi?ini kan?tlamak üzerine haz?rlanm??t?r.
Keyword :
https://doi.org/10.34083/akaded.486677