Abstract :
Tanzimat Dönemi’ndeki yeniden yap?lanma çabalar?n?n sonucunda Osmanl? e?itim kurumlar?na yönelik olarak yenilik aray??lar?na girilmi? ve orta ö?retim kurumlar? yayg?nla?t?r?lm??t?r. Bu okullar?n ders programlar?na, dil bilgisi ve yaz??ma konular?n?n ö?retilmesi amac?yla “usûl-i kitâbet ve in?â” gibi derslerin yan? s?ra “belâgat” de al?nm??t?r. Bu derslerde okutulmak üzere “in?â, kitâbet ve mün?eât kitab?” gibi adlar alt?nda çe?itli kitaplar haz?rlanm??t?r. Bu kitaplar?n bir k?sm? do?rudan do?ruya okullardaki yaz? derslerinde okutulmak üzere in?â, mektup ve belge yazma usul ve yöntemlerini konu edinmi?tir. Bu dönemdeki ö?rencilerin Arapçay? çok iyi bilmemeleri de Türkçe belâgat kitaplar?n?n yaz?m?n? zorunlu k?lm?? ve bu alanda pek çok eser kaleme al?nm??t?r.
Bu çal??mada Milli Kütüphane Yz A 9216/2 ar?iv numaras?nda ?lm-i Belâgat ad?yla kay?tl? olan bir eserin ?n?â Kitab? ve ?lm-i Belâgat ba?l?klar?n? ta??yan k?s?mlar? ele al?narak incelenmi?tir. XIX. yüzy?lda yaz?lan eserde yazar?n kimli?ine dair bir bilgi bulunmamaktad?r. Eserin yaz?lma sebebine dair herhangi bir aç?klama bulunmamakla birlikte; içerik ve üslubu göz önüne al?nd???nda, döneminin e?itim kurumlar?nda okutulmak üzere haz?rlanm?? bir ders kitab? oldu?unu söylemek mümkündür. ?n?â Kitab?’nda çe?itli makamlara hitaben yaz?lacak resmî ve özel yaz?larda kullan?lmas? gereken hitap sözleri, yaz??ma tür ve ?ekilleri ve bunlar?n usullerinin ö?retilmesine dair kuramsal bilgiler yer almakta; uygulamaya yönelik olarak da 74 adet temsilî yaz? örne?i bulunmaktad?r. ?lm-i Belâgat ise belâgati üç ?ubesiyle ele alan bir eserdir. Eserde belâgat terimleri, soru-cevap yöntemi kullan?larak aç?klan?p örneklendirilmi?tir. Bu çal??man?n sonucunda, varl??? daha önce bilinmeyen bu eserin Türk edebiyat? çal??malar?na katk? sunmas? amaçlanmaktad?r.
Keyword :
?n?â, mün?eât, belâgat, ?n?â Kitab?, ?lm-i Belâgat